پلاستیک به طور گسترده در کشاورزی برای سرکوب علف‌های هرز، بسته بندی، بذرپاشی و غیره استفاده می‌شود. با این حال، مطالعات نشان می‌دهد که پلاستیک می‌تواند سلامت خاک، روند رشد گیاهان و میزان انتقال آب به خاک را مختل کند. در این مطلب ما به موضوع کاربرد پلاستیک در کشاورزی می‌پردازیم و کشاورزان کانادایی را مثال می‌زنیم که چه جایگزین‌هایی پیدا کرده‌اند.
عبارت «آلودگی پلاستیکی» بیشتر از تصاویر دلخراش سواحل اقیانوس آرام مملو از پلاستیک یا حیات وحش محبوس شده در پلاستیک را به ذهن می‌آورد. در حالی که آلودگی پلاستیکی دریایی بیشترین توجه را به خود جلب می‌کند و دلیل خوبی هم دارد (مطالعه اخیر بر روی ۱۰۲ لاک پشت دریایی در سه اقیانوس مختلف میکروپلاستیک را در روده هر اقیانوس پیدا کرد)، گزارش سال ۲۰۲۱ در مورد استفاده از پلاستیک‌های کشاورزی توسط سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) فاش کرد که ممکن است در خاک ما بیشتر از اقیانوس‌ها پلاستیک وجود داشته باشد.
فعالیت‌های کشاورزی یکی از مستقیم‌ترین مسیرها برای ورود پلاستیک‌ها به خاک است که بر روی خاک و اکوسیستم‌های آبی تأثیر می‌گذارد، زیرا پلاستیک‌های موجود در خاک می‌توانند به سمت پایین دست به رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها بروند. طبق گزارش فائو، پلاستیک‌های مورد استفاده در کشاورزی ۳.۵ درصد از کل تولید پلاستیک جهانی را تشکیل می‌دهند. در حالی که ممکن است درصد کمی به نظر برسد، ۳.۵ درصد از کل تولید پلاستیک بالغ بر ۱۲.۵ میلیون تن در سال است. (این تخمین‌ها شامل بسته‌بندی مواد غذایی نمی‌شود که نزیک به ۳۷ میلیون تن پلاستیک در سال است.)
اثرات پلاستیک بر سلامت خاک
اثرات پلاستیک بر سلامت خاک همچنان نظر علم و محققان را به خود جلب نکرده است اما تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که میکروپلاستیک‌ها (قطعه‌هایی با قطر کمتر از ۵ میلی متر) می‌توانند زیست شناسی، حاصلخیزی، زهکشی و ساختار خاک را مختل کنند که می‌تواند بر جوانه زنی، رشد ریشه و به طور کلی کشاورزی تأثیر بگذارد. سلامت گیاه به دلیل خواص فیزیکی، ذرات پلاستیک به عنوان آهنربایی برای نمک، پاتوژن‌ها و مواد شیمیایی سمی در خاک عمل می‌کنند. با گذشت زمان، میکروپلاستیک‌ها می‌توانند از طریق فرآیند کشت مکانیکی، زهکشی و ارگانیسم‌های خاک، انباشته شده و به عمق خاک سفر کنند.
یک مطالعه در چین نشان داد، در مزارعی که بیش از ۱۰ سال از مالچ‌های پلاستیکی استفاده می‌شد، خاک سطحی حاوی ۵۰ تا ۲۶۰ کیلوگرم پلاستیک در هر هکتار بود. خاک‌های سالم برای تضمین امنیت غذایی و مبارزه با تغییرات آب و هوایی حیاتی هستند و جلوگیری از ورود پلاستیک به خاک یکی از راه‌های محافظت از ظرفیت خاک برای تولید غذا و جذب کربن به خوبی در آینده است.
کاربرد پلاستیک در کشاورزی
نمی‌توان انکار کرد که پلاستیک جایگاه ویژه‌ای در زندگی ما دارد. ارزان، سبک وزن و مسئول پیشرفت‌های زیادی در زمان و هزینه در کشاورزی است:
- مالچ‌های پلاستیکی می‌توانند به سرکوب علف‌های هرز کمک کنند،
- آبیاری قطره‌ای پلاستیکی امکان آبیاری موثرتر را فراهم می‌کند،
- گلخانه پلاستیکی امکان رشد فصلی محصولات را گسترش می‌دهد و به ما امکان می‌دهد تا در آب و هوای سردتر، طیف وسیع‌تری از محصولات را پرورش دهیم،
- بسته بندی سیلو به کشاورزان اجازه می‌دهد تا خوراک مغذی تولید و ذخیره کنند،
- از انواع گالن ها و بطری های پلاستیکی جهت حمل و نگهداری سموم و کود ها استفاده می شود.
- سطل‌ها و جعبه‌های پلاستیکی برداشت، نگهداری و حمل و نقل را آسان می‌کنند.
با این حال، مانند بسیاری از چیزها در کشاورزی، استفاده از پلاستیک با مشکلاتی نیز همراه است. این غیرواقعی است که پلاستیک به طور کامل از سیستم‌های غذایی حذف شود (و این مشکلی ندارد)، اما به عنوان کشاورزان زیست محیطی ارزش این را دارد که در شرایطی که جایگزین‌های بهتری وجود دارد، وابستگی خود را به محصولات پلاستیکی کاهش دهیم.
پلاستیک ها دقیقا چگونه وارد خاک می شوند؟
- پلاستیک می‌تواند از سه مسیر مختلف وارد محیط‌زیست شود که گاهی اوقات به آن سه بعدی می‌گویند: آسیب‌دیده (سطل برداشت روی زمین می‌افتد و تکه‌ای از آن جدا می‌شود)، تخریب می‌شود (برزنت‌های پلاستیکی رها شده در عناصر به آرامی در طول زمان متلاشی می‌شوند) یا دور انداخته می‌شود (دریچه انتهای نوار چکه‌ای از جیب شما در مزرعه می‌افتد). استفاده از لجن فاضلاب به عنوان کود روش دیگری است که پلاستیک‌ها می‌توانند مستقیما به خاک وارد شوند. متأسفانه همه میکروپلاستیک‌های موجود در فاضلاب صنعتی و خانگی و آب طوفان در طی فرآیندهای تصفیه فاضلاب حذف نمی‌شوند.
البته پلاستیک‌ها می‌توانند از طریق فعالیت‌های غیر کشاورزی مانند ریختن زباله در جاده‌ها نیز وارد خاک شوند. پلاستیک‌هایی که از طریق هر یک از این مسیرها وارد محیط می‌شوند در نهایت به میکروپلاستیک‌ها تجزیه می‌شوند که بازیابی آن‌ها تقریبا غیرممکن است.
پلاستیک از چه ساخته شده است؟
در حالی که انواع مختلفی از پلاستیک وجود دارد که هر کدام ساختار شیمیایی پیچیده خود را دارند، همه پلاستیک‌ها دو عنصر مشترک دارند. برای ساخت پلاستیک، سوخت‌های فسیلی به رزین‌های مبتنی بر هیدروکربن (PVC، HDPE و غیره) تبدیل می‌شوند که سپس با افزودنی‌هایی (BPA، فتالات‌ها و غیره) ترکیب می‌شوند که به پلاستیک ویژگی‌های مورد نظر آن مانند انعطاف‌پذیری یا شفافیت را می‌دهد.
آیا پلاستیک قابل بازیافت نیست؟
در حالی که برخی از محصولات پلاستیکی را می‌توان بازیافت کرد، واقعیت این است که اکثر پلاستیک‌هایی که وارد جریان زباله می‌شوند، هرگز در محصولات جدید بازیافت نمی‌شوند. در کانادا، جایی که برنامه‌ها و امکانات بازیافت فراوان است، تنها ۲۵ درصد زباله‌های پلاستیکی به مرکز دسته‌بندی می‌رسند. از این ۲۵ درصد، تنها ۹ درصد در واقع بازیافت می‌شوند، یا به دلیل آلوده بودن به باقی مانده‌ها یا به دلیل اینکه ترکیب آن بازیافت را دشوار می‌کند که در مورد پلاستیک ساخته شده از چندین نوع رزین صدق می‌کند. متأسفانه اکثریت قریب به اتفاق زباله‌های پلاستیکی در کانادا (۸۶ درصد) به محل دفن زباله فرستاده می‌شود.
محصولات پلاستیکی کشاورزی مانند مالچ‌ها یا سینی‌های سلولی پس از اینکه حاوی بقایای خاک و مواد گیاهی باشند، بازیافت آن‌ها بسیار دشوار است. اکثر تاسیسات بازیافت نمی‌توانند پلاستیک‌های «آلوده» با این بقایای کشاورزی را پردازش کنند.
بیوپلاستیک ها چطور توصیف می شوند؟
پلاستیک‌های زیستی یک اصطلاح کلی است که برای اشاره به پلاستیک‌هایی استفاده می‌شود که از مواد بیولوژیکی (با پایه زیستی) ساخته می‌شوند یا در پایان عمرشان به مواد آلی تجزیه می‌شوند (زیست تخریب‌پذیر). پلاستیک‌های کمپوست‌پذیر دسته کوچکتری در پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر هستند. همانطور که از نام آن پیداست، پلاستیک‌های قابل کمپوست را می‌توان تحت شرایط دمایی، نور، میکروبی و اکسیژن خاص به ترکیبات آلی ساده مانند آب، CO2 و زیست توده تبدیل کرد. این شرایط فقط در تاسیسات کمپوست صنعتی وجود دارد که نادر است.
برای اطلاعات بیشتر راجع به پلاستیک های متناسب با محیط زیست می توانید مقاله “پلاستیک سبز چیست؟” را بخوانید. متأسفانه، پلاستیک‌های قابل کمپوست در کمپوست خانگی شما تجزیه نمی‌شوند و توسط اکثر مراکز کمپوست شهرداری پذیرفته نمی‌شوند. فقدان امکانات کمپوست صنعتی به این معنی است که در حال حاضر فرصت‌ها برای مدیریت صحیح پایان عمر پلاستیک‌های قابل کمپوست محدود است. با این حال، محصولات کشاورزی ساخته شده از پلاستیک‌های زیستی، مانند مالچ، کیسه سالاد، یا ریسمان، در حال افزایش است. برخی از مزایای بیوپلاستیک عبارتند از:
- محصولات مبتنی بر زیست تخریب‌پذیر مستقیما از سوخت‌های فسیلی ساخته نمی‌شوند،
- از منظر دیگر، پلاستیک های زیست تخریب‌پذیر به میکروپلاستیک هایی تجزیه می شوند که نسبت به پلاستیک های معمولی آسیب کمتری دارند.
- پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر سریعتر از پلاستیک‌های معمولی در یک کارخانه زباله تجزیه می‌شوند.
همه پلاستیک های زیست تخریب‌پذیر یکسان ایجاد نمی شوند
اگر از محصولات بیوپلاستیک در مزرعه استفاده می‌کنید، به دنبال پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر مانند PLA باشید که هم ۱۰۰٪ پایه زیستی و هم زیست تخریب‌پذیر هستند. محصولات بیوپلاستیک خود را مجددا استفاده کنید تا زمانی که شروع به تجزیه شدن کنند و وقتی زمان دفع آن‌ها فرا رسید، با امکانات کمپوست و بازیافت محلی خود مشورت کنید تا ببینید آن‌ها چه چیزی را می‌پذیرند. (اگر پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر را نمی‌پذیرند، پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر را به محل دفن زباله بفرستند تا از آلودگی جریان‌های بازیافت یا کمپوست جلوگیری شود). اگر از پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر برای بسته‌بندی استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که مشتریان شما نیز می‌دانند که چگونه آن‌ها را به درستی دفع کنند.
آیا جایگزین های بهتری وجود دارد؟
با کاهش تحمل جهانی برای پلاستیک‌ها (به ویژه پلاستیک‌های یکبار مصرف) محبوبیت جایگزین‌های پلاستیکی در حال افزایش است. اخیرا محدودیت‌ها بر روی پلاستیک‌های یکبار مصرف شتاب بیشتری گرفته است و امروزه تقریبا دو سوم کشورهای جهان، از کنیا تا لیتوانی، مقررات یا ممنوعیت‌های کامل (معمولا در مورد کیسه‌های پلاستیکی) را به شکل یا شکلی وضع کرده‌اند.
منتقدان اغلب به افزایش هزینه‌های مالی و ردپای کربن ناشی از تولید و حمل و نقل جایگزین‌های پلاستیکی اشاره می‌کنند که می‌تواند سنگین‌تر، تولید منابع فشرده‌تر باشد یا شامل مواد شیمیایی است که به همان اندازه خشن و سمی هستند که برای ساخت پلاستیک استفاده می‌شوند. این انتقادات نیاز به دور شدن از محصولات یکبار مصرف به طور کلی و در نظر گرفتن اثرات زیست محیطی در تمام مراحل چرخه عمر یک محصول، از طراحی تا تولید، حمل و نقل، استفاده و دفع را برجسته می‌کند.
خبر خوب این است که برای کشاورزانی که به دنبال کاهش وابستگی خود به محصولات پلاستیکی هستند، گزینه‌های دیگری وجود دارد، اگرچه معمولا به سادگی جایگزین کردن یک محصول پلاستیکی با یک محصول غیر پلاستیکی قابل مقایسه نیست. با افزایش آگاهی در مورد آلودگی پلاستیک خاک، امیدواریم در آینده شاهد جایگزین‌های بیشتری برای محصولات کشاورزی پلاستیکی باشیم. تا آن زمان، دور شدن از پلاستیک در مزرعه مستلزم خلاقیت، فداکاری، نبوغ و آزمون و خطای ذاتی در کشاورزی زیست محیطی است.
جایگزین مالچ های پلاستیکی
موضوع مالچ‌های پلاستیکی در کشاورزی پیچیده است. مالچ‌های پلاستیکی دومین دسته بزرگ پلاستیک‌های مزرعه را در سطح جهان تشکیل می‌دهند (پس از پلاستیک‌های گلخانه‌ای در رتبه دوم قرار دارند). بسیاری از کشاورزان ارگانیک مخصوصا به مالچ‌ها برای سرکوب علف‌های هرز متکی هستند و تاکنون هیچ جایگزین کاملی بدون پلاستیک وجود ندارد.
در سال ۲۰۱۵، مالچ‌های پلاستیکی زیست تخریب‌پذیر در استاندارد ارگانیک کانادا ممنوع شد، زیرا مشخص شد که همه مالچ‌های پلاستیکی زیست تخریب‌پذیر موجود در بازار حاوی مواد مشتق شده از نفت هستند (یعنی ۱۰۰٪ پایه زیستی نیستند). این موضوع هنوز هم وجود دارد و حتی استاندارد ارگانیک کانادا هنوز یک مالچ پلاستیکی کاملا زیست تخریب‌پذیر را تأیید نکرده است.
یکی از گزینه‌های مالچ کاملا زیست تخریب‌پذیر مالچ کاغذی است. با این روش، رول بزرگی از کاغذ کرافت روی تخت باز می‌شود و لبه‌های آن مانند مالچ پلاستیکی محکم می‌شود (حفر، کیسه‌شنی یا منگنه شده). نیازی به سوزاندن سوراخ‌ها نیست، زیرا می‌توان سوراخ‌ها را در زمان نشاء، با دست یا با هر ابزار مزرعه‌ای نوک تیز، مانند چاقو، هوری هوری، یا کاشت پیاز، پانچ کرد. در حالی که مقاومت کمتری دارد و مانند مالچ پلاستیکی سیاه خاک را گرم نمی‌کند، مالچ کاغذی همچنان فشار علف‌های هرز را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد و می‌تواند در برابر باران و آبیاری مقاومت کند. مالچ کاغذی نیز نسبتا ارزان است و تا زمانی که حاوی جوهر رنگی نباشد، استفاده از آن در تولید ارگانیک مجاز است.
سایر گزینه‌های زیست تخریب‌پذیر شامل مالچ‌پاشی با لایه ضخیم کمپوست، محصولات پوششی، کاه یا حتی تراشه‌های چوب، بسته به محصول است. بسیاری از این گزینه‌ها مزیت افزوده تولید محلی (گاهی اوقات حتی در مزرعه) و ساخت مواد آلی خاک را دارند.
یکی از ملاحظات مهم این است که مالچ‌های مواد آلی تمایل به ایجاد دمای خاک سردتر دارند که می‌تواند برای محصولات گرما دوست باشد. با این حال، از آنجایی که تغییرات آب و هوایی منجر به تابستان‌های گرم‌تر و خشک‌تر می‌شود، مالچ‌هایی که اثر خنک‌کنندگی دارند ممکن است برای محصولات بیشتر مطلوب (و حتی ضروری) شوند.
جایگزین های بسته بندی پلاستیکی
صرف نظر از تامین منابع ورودی (کود، خوراک و غیره) یا فروش محصولات (نهال، سالاد و غیره)، اجتناب از بسته‌بندی پلاستیکی دشوار است. مشتریان می‌توانند ظروف خود را بیاورند و مقادیر کمتری از منابع لازم را خریداری کنند یا آن‌ها را در سطل‌های قابل استفاده مجدد بخرند.
در مزرعه‌ای، ساکنان آنجا تمام کود و بسترهای قدیمی را از انبار گوسفند و بز خود می‌گیرند و از آن به عنوان کمپوست در باغچه بازار خود استفاده می‌کنند، که یکی از راه‌هایی است که آن‌ها از آوردن پلاستیک از مواد افزودنی خاک کیسه‌ای به مزرعه جلوگیری می‌کنند.
در آن مزرعه، فروش مستقیم به مصرف کننده نیز به آن‌ها کنترل بسیار بیشتری بر نحوه بسته‌بندی محصولاتشان می‌دهد. برای ساکنان چنین مزرعه‌ای، این اقدامات در مورد حذف گزینه بسته‌بندی پلاستیکی برای مصرف کننده است. به عنوان مثال، محصولات گوشتی در کاغذ قصابی پیچیده شده و به جای برچسب زدن، مهر و موم می‌شود و خط تولید صابون شیر بز و محصولات دئودورانت آن‌ها همگی بدون ظروف پلاستیکی از هر نوع عرضه می‌شوند. اخیرا قصد دارند تولید پنیر را آغاز کنند که بسته‌بندی آن نیز کاغذی خواهد بود.
سخن پایانی
مانند بسیاری از مسائل مربوط به پایداری محیط زیست، استفاده از پلاستیک در کشاورزی چندان بی‌ضرر نیست. برای بسیاری از کشاورزان، کاهش ضایعات پلاستیکی فرآیندی است که شامل پیمایش یک ماتریس پیچیده از مبادلات و اولویت‌های رقابتی است. کشاورزان همیشه سعی می‌کنند زمان، تلاش و پول را متعادل کنند.
این موضوع می‌تواند تغییر به مسدود کردن خاک برای محصولات خاص، یا معرفی ظروف سالاد قابل استفاده مجدد به شما، یا آزمایش با مالچ کاغذی روی چند تخت باشد. هر چه هست، مطمئن شوید که برای شما واقع بینانه است و واقعا علاقه‌مند به امتحان کردن آن هستید.
واقعیت این است که وقتی صحبت از کشاورزی زیست‌محیطی به میان می‌آید، هیچ نکته خاصی وجود ندارد، فقط چنگال‌های زنگ‌زده و روپوش‌های گل‌آلود وجود دارد. هنوز چالش‌های زیادی در مورد کاهش استفاده از پلاستیک در کشاورزی، به ویژه برای کشاورزان تولیدکننده محصولات ارگانیک وجود دارد. «کشاورزان سعی می‌کنند با گزینه‌هایی که دارند بهترین انتخاب را داشته باشند.»
گالن پلاستیکی
بطری پلاستیکی
درب پلاستیکی
