مجله ساپل
مضرات خوردن اب در بطری پلاستیکی (10تهدید جدی)
زندگی مدرن ما مملو از پلاستیک است؛ از وسایل آشپزخانه گرفته تا لباس‌ها و بسته‌بندی غذا. در این میان، بطری‌های آب پلاستیکی یک قهرمان بلامنازع در دنیای راحتی و حمل‌ونقل آسان هستند. چه در باشگاه باشید، چه در یک سفر طولانی، یا صرفاً به دنبال یک بطری آب سبک و قابل فشردن برای کیف خود، این بطری‌ها همیشه در دسترس و ضروری به نظر می‌رسند.
اما این راحتی یک قیمت پنهان دارد. زیر این پوسته شفاف و به‌ظاهر بی‌خطر، واقعیتی تلخ نهفته است: بطری‌های پلاستیکی، حامل خطرات پلاستیک برای سلامتی هستند. تمرکز اصلی این تهدید، جذب میکروپلاستیک‌ها و حتی ذرات کوچک‌تر، یعنی نانوپلاستیک‌ها است که به یک مشکل رو به رشد جهانی تبدیل شده‌اند.
آمار تکان‌دهنده:
بر اساس یک تحلیل جهانی (Meta-Analysis) که توسط دانشگاه نیوکاسل استرالیا و به سفارش صندوق جهانی طبیعت (WWF) انجام شد، تخمین زده می‌شود که ما انسان‌ها به طور متوسط در هر هفته، معادل وزن یک کارت اعتباری، میکروپلاستیک مصرف می‌کنیم. هدف مقاله حاضر، آشکار کردن این تهدیدات جدی و ارائه راهکارهای عملی برای محافظت از سلامتی شماست.
۱۰ تهدید جدی برای سلامتی ناشی از بطری‌های پلاستیکی
۷. نشت نرم‌کننده‌های پلاستیکی (فتالات‌ها)
فتالات‌ها مواد شیمیایی هستند که برای افزایش انعطاف‌پذیری و نرم کردن پلاستیک استفاده می‌شوند و به راحتی می‌توانند وارد آب آشامیدنی شوند.
- پیامدها: فتالات‌ها با اختلالات هورمونی، نقایص مادرزادی و انواع سرطان‌ها مرتبط هستند. سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) حداکثر سطح مجاز فتالات در آب آشامیدنی را ۰.۰۰۶ میلی‌گرم در لیتر (یا شش قسمت در میلیارد) تعیین کرده است.
۸. رشد کپک و سموم قارچی
اگر بطری پلاستیکی به درستی تمیز و خشک نشود، محیط مرطوب و بسته آن به مکانی ایده‌آل برای رشد کپک تبدیل می‌شود.
- خطر: رشد کپک می‌تواند مشکلات سلامتی ایجاد کند، به خصوص برای افرادی که آلرژی دارند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند. کپک می‌تواند سمومی تولید کند که وارد آب شده و تأثیرات بالقوه منفی بر سلامتی داشته باشند.
۹. تجزیه ناشی از حرارت و نور خورشید
اگر بطری‌های پلاستیکی در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرند (مانند قرار دادن در داشبورد خودرو در تابستان) یا با مایعات بیش از حد داغ پر شوند، مواد پلاستیکی شروع به ذوب شدن یا تجزیه شدن می‌کنند.
- آزادسازی سموم: این فرآیند باعث آزاد شدن سریع‌تر و بیشتر مواد شیمیایی خطرناک در مایع می‌شود که سپس توسط بدن جذب می‌شوند. (توصیه می‌شود هرگز پلاستیک را در معرض نور مستقیم خورشید یا دماهای بالا قرار ندهید، زیرا این کار باعث نشت مواد شیمیایی می‌شود).
۱۰. مشکلات بو و طعم نامطبوع
پلاستیک‌ها به طور طبیعی می‌توانند طعم و بوی نوشیدنی‌ها را تغییر دهند. همچنین، اگر بطری‌ها به طور مرتب و دقیق تمیز نشوند، باقی‌مانده‌ها روی سطح انباشته شده و بوها و طعم‌های ناخوشایند و گاهی سمی ایجاد می‌کنند. برای از بین بردن این بو مقاله 10 راه رفع بوی بد ظروف پلاستیکی را بخوانید.
بطری‌های پلاستیکی فقط یک ظرف نیستند؛ آن‌ها یک شبکه انتقال مواد شیمیایی هستند که در تماس مستقیم با نوشیدنی حیاتی ما قرار دارند. در اینجا ۱۰ مورد از جدی‌ترین تهدیدات سلامتی که هنگام نوشیدن آب از بطری پلاستیکی با آن‌ها مواجه می‌شوید، آورده شده است:
۱. جذب میکروپلاستیک‌ها و نانوپلاستیک‌ها
ذرات پلاستیکی کوچک‌تر از ۵ میلی‌متر (میکروپلاستیک) یا کوچک‌تر از ۱۰۰ نانومتر (نانوپلاستیک) از پلاستیک بطری جدا شده و وارد آب می‌شوند.
این ذرات می‌توانند در بافت‌ها و اندام‌های حیاتی بدن ما از جمله روده، کبد و حتی مغز باقی بمانند و باعث ایجاد التهاب و مسمومیت شوند.
- پیامدهای جدی: این آلاینده‌ها بر تعادل هورمونی و سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارند و احتمالاً خطر بیماری‌هایی مانند دیابت، چاقی و انواع سرطان‌ها را افزایش می‌دهند.
- نکته علمی حیاتی: میکروپلاستیک‌ها به دلیل اندازه بسیار کوچکشان این قابلیت را دارند که از سدهای بیولوژیکی مانند سد خونی مغزی عبور کنند و به طور بالقوه بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارند.
۲. اختلالات هورمونی
بطری‌های پلاستیکی به‌ویژه در اثر گرما، مواد شیمیایی شبه‌هورمونی را آزاد می‌کنند که مستقیماً وارد آب آشامیدنی شده و سیستم غدد درون‌ریز ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این مواد شیمیایی خطر سرطان‌هایی مانند سرطان سینه و سایر سرطان‌های وابسته به هورمون را افزایش می‌دهند.
- پلی‌اتیلن ترفتالات (PET)، پلاستیک شماره ۱ که در بیشتر بطری‌های یک‌بار مصرف استفاده می‌شود، ممکن است یک مختل‌کننده غدد درون‌ریز باشد.
۳. رشد باکتری‌ها و میکروب‌ها
سطح داخلی پلاستیک یک بستر ایده‌آل برای تجمع و رشد سریع باکتری‌ها، قارچ‌ها و میکروب‌ها است.
- دلیل علمی: ساختار پلیمیری پلاستیک متخلخل است و مانند اسفنج عمل می‌کند. این موضوع باعث می‌شود تمیز کردن کامل و استریل کردن مجدد بطری‌های پلاستیکی دشوار باشد. این مشکل به خصوص در مورد ظروف بزرگ چندبار مصرف مانند گالن‌های ۲۰ لیتری صنعتی که در محیط‌های مختلف استفاده می‌شوند، شدیدتر است و به میکروب‌ها اجازه تکثیر گسترده می‌دهد.
گام بعدی برای ایمنی: اگر مجبور به استفاده از ظروف پلاستیکی بزرگ هستید، برای به حداقل رساندن خطر آلودگی و رشد باکتری‌ها، خواندن مقاله زیر ضروری است: شیوه صحیح نگهداری آب در گالن‌های پلاستیکی که باید بدانید
۴. آسیب به سیستم عصبی و مغز
استفاده طولانی‌مدت و مکرر از بطری‌های پلاستیکی می‌تواند باعث ورود مواد شیمیایی سمی به آب شود. این مواد شیمیایی می‌توانند به سیستم عصبی آسیب رسانده و در موارد جدی‌تر، باعث اختلالات رشدی و افزایش خطر سرطان شوند.
- تهدید جدید: شواهدی در حال ظهور است که قرار گرفتن در معرض طولانی‌مدت این سموم می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های عصبی تحلیل‌برنده (Neurodegenerative) مانند آلزایمر و پارکینسون را افزایش دهد.
۵. تغییر در عملکرد تولید مثل و باروری
برخی از مواد شیمیایی موجود در پلاستیک، به‌ویژه بیسفنول A (BPA)، می‌توانند عملکرد تولید مثل را در مردان و زنان به شدت تحت تأثیر قرار دهند.
- افزایش خطر: قرار گرفتن در معرض این مواد شیمیایی با افزایش خطر سقط جنین، زایمان زودرس و نقایص مادرزادی در نوزادان مرتبط است. (BPA همچنین مستقیماً با مشکلات باروری در بزرگسالان مرتبط دانسته می‌شود).
۶. سلامت ضعیف دندان‌ها
این تهدید بیشتر مربوط به ماهیت نوشیدن است. نوشیدن مداوم و مکرر از دهانه تنگ بطری‌های پلاستیکی که اغلب حاوی نوشیدنی‌های قندی یا اسیدی هستند، می‌تواند به مینای دندان آسیب رسانده و تشکیل پوسیدگی را تسریع کند.
نگاهی عمیق‌تر به مواد شیمیایی و استانداردها (حقایق کمتر شنیده‌شده)
بیسفنول A (BPA): این ماده شیمیایی سال‌هاست که مورد انتقاد قرار گرفته است. BPA می‌تواند اثرات هورمون استروژن را در بدن تقلید کند و قرار گرفتن در معرض آن با اختلالات هورمونی، سرطان و مشکلات رشدی مرتبط است.
جایگزین‌های مشابه: به دلیل نگرانی‌های عمومی، تولیدکنندگان به سمت گزینه‌های “بدون BPA” مانند BPS، BPF و BPZ روی آوردند. متأسفانه، تحقیقات نشان می‌دهد که این جایگزین‌ها نیز نگران‌کننده تلقی می‌شوند، زیرا آن‌ها هم می‌توانند فعالیت هورمونی مشابهی را از خود نشان دهند. این یک جایگزینی صرفاً برای آرامش ذهن مصرف‌کننده است، نه لزوماً ایمنی کامل.
بنزن و ریسک سرطان
بنزن یک ماده شیمیایی سرطان‌زا است که در فرآیند تولید بسیاری از پلاستیک‌ها استفاده می‌شود. قرار گرفتن در معرض بنزن، حتی در سطوح پایین، با افزایش خطر لوسمی (سرطان خون) مرتبط است. اگرچه سطوح بنزن در بطری‌های پلاستیکی معمولاً پایین و تحت نظارت است، اما مصرف مداوم آن ریسک تجمعی را در طول زمان افزایش می‌دهد.
توهم آب تصفیه‌شده و آلودگی بیشتر
شاید تصور کنید آب بطری، تصفیه‌شده و خالص‌تر از آب لوله‌کشی است. اما واقعیت این است که:
- آب شهری در بطری: بسیاری از برندهای محبوب آب بطری در واقع صرفاً آب لوله‌کشی شهری را فیلتر و سپس بطری می‌کنند.
- آلودگی بیشتر: تحقیقات شرکت اورب مدیا (Orb Media) نشان داد که ۹۳٪ از ۱۱ برند اصلی آب بطری که نمونه‌برداری شدند، حاوی میکروپلاستیک بودند. نکته حیرت‌آورتر اینکه، آب بطری به‌طور متوسط حدود ۵۰٪ میکروپلاستیک بیشتری نسبت به آب لوله‌کشی تصفیه‌شده داشت.
عدم شفافیت در استانداردها
برخلاف شرکت‌های تأمین‌کننده آب لوله‌کشی که موظف‌اند آب را به صورت مداوم آزمایش کرده، گزارش کیفیت ارائه دهند و استانداردهای سخت‌گیرانه EPA را رعایت کنند، شرکت‌های آب بطری ملزم به انجام آزمایش‌های دقیق آزمایشگاهی یا اطلاع‌رسانی کامل به مصرف‌کنندگان در مورد منبع آب خود نیستند. این عدم شفافیت، لایه دیگری از ریسک را به همراه دارد.
نتیجه‌گیری و راه‌حل‌ها
نوشیدن آب از بطری‌های پلاستیکی، همانطور که مشاهده شد، خطرات جدی و بلندمدتی را به همراه دارد. از جذب میکروپلاستیک در بافت‌ها گرفته تا اختلالات متابولیک، افزایش ریسک سرطان و مشکلات باروری.
بهترین راهکار برای به حداقل رساندن این خطرات، جایگزینی کامل بطری‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف و حتی چندبار مصرف نامطمئن با ظروف ایمن‌تر است.
راه‌حل‌های پیشنهادی:
- ظروف دائمی و ایمن: استفاده از بطری‌های ساخته شده از فولاد ضد زنگ (استیل)، شیشه یا سرامیک ایمن‌ترین و سالم‌ترین گزینه هستند. این مواد نه تنها مواد شیمیایی را به آب آزاد نمی‌کنند، بلکه نگهداری و تمیز کردن آن‌ها نیز بهداشتی‌تر است.
- نوآوری برای ورزشکاران: اگر انعطاف‌پذیری و سبکی بطری‌های پلاستیکی برای فعالیت‌هایی مانند ورزش یا کوهنوردی برای شما حیاتی است، گزینه‌های نوآورانه‌ای مانند بطری‌های هیبریدی (ترکیبی) یا دارای دیواره دوگانه عایق در دسترس هستند. این بطری‌ها اغلب مزایای سبکی یک ظرف ورزشی را با ایمنی و خلوص یک لایه داخلی ساخته شده از جنس ایمن (مانند فولاد ضد زنگ یا پوشش‌های سرامیکی تخصصی) ترکیب می‌کنند تا از نوشیدنی شما در برابر مواد شیمیایی و میکروپلاستیک‌ها محافظت کنند.
- سود اقتصادی و محیط زیستی: علاوه بر فواید سلامتی، استفاده از بطری‌های قابل استفاده مجدد یک انتخاب مقرون به صرفه‌تر در میان‌مدت و یک عمل مسئولانه در راستای حفظ محیط زیست است.
گالن پلاستیکی
بطری پلاستیکی
درب پلاستیکی
